Pinalo ako sa braso ni Aling Minda ko matapos niyang makita ang nawalis ko na dumi sa sala. Si Aling Minda ang malayong kamag-anak na kumupkop sa akin matapos namatay ang aking ina. Kung bakit Aling Minda ang tawag ko sa kaniya ay dahil kinakahiya niya akong maging kamag-anak.

Hiyang hiya naman ako sa iba pa niyang kadugo e mas mabait pa nga ako kaysa sa mga iyon!

Maasim ang mukha niya akong tiningnan at sinigawan ng, “Ito ba ang tamang pagwawalis mo ha Jenny? E ang daming dumi sa ilalim ng sofa oh!”

Pagod na pagod na ako sa sama ng ugali ng babaeng ito. Kapag pumapalpak ako parang kriminal na akong ituring ng mga kasama ko sa bahay. Narindi na ako sa sermon, nasasaktan ako sa tuwing sinasabihan ako na wala na akong pag-asang makapagtrabaho dahil ang bobo ko. Nawawalan ako ng pagpapahalaga sa sarili sa tuwing minumura, pinapalo ako at inaapak ang kumpiyansa ko.

“Umalis ka muna sa harapan ko, nabubwisit na ako sa ‘yo.”

“Sige po.”

“Puro ka na lang sige po, opo.”

E iyon naman talaga ang gusto niyang marinig! Kung tumanggi man ako magagalit naman siya o sasabihing nagtatampo ako.

Tumalikod ako sa kaniya at lumakad papasok ng kuwarto para kunin ang facemask ko. Pagkatapos ay kinuha ko ang walis tingting at dustpan, nagsuot ako ng facemask para makaiwas sa Covid-19 virus na kumakalat sa buong mundo. Lumabas ako ng bahay at nagsimulang magwalis sa bakuran.

Habang nagwawalis ako panay reklamo ni Aling Minda sa ginagawa ko, kesyo madumi pa kesyo palpak naman kesyo ewan ko sa kaniya! Maayos akong magtrabaho kundi dahil sa kamalditahan niya. Nakawalang gana magtrabaho sa bahay kung iyan lang din ang kasama mo.

Matapos namin mag-almusal ay naligpit ko na ang pinagkainan namin. Sinabihan ako ni Aling Minda na hugasan ko ng mabuti ang pinagkainan kundi ay malintikan ako.

Nakasalubong ang kilay ko at napailing sa sinabi niya saka ko inilagay sa lababo ang hugasan. Sinimulan ko na ang paghuhugas at lumapit siya sa lababo para matingnan niya ng mabuti kung paano magtrabaho.

Duda pa ang malditang babae na ito!

Pagkatapos kong maghugas ay panay ang reklamo niya na nakikita pa ang dumi sa mga plato kaya inulit ko ang paghugas tapos inilagay ko sa lagayan ang mga gamit.

Ok lang na maging perfectionist si Aling Minda pero kung lagi naman e nakakasira ng ulo. Lahat yata nakikita niya sa akin ay mali tapos kung makasigaw at utos akala mo katulong ako.

Pagkatapos ng paghugas ng pinggan ay naligo na ako. Nagsuot ng Polca dots na puting blouse at shorts.

Tumingin ako sa half body mirror na malapit sa kama ko. Nakasimangot akong nakatitig sa salamin.

Ako ay pandak, maputi ang balat, medyo kulot ang buhok ko, makapal ang kilay, bilugan ang mga mata, pango at down turned ang bibig.

“Pangit mo pa rin Jenny Madrigal kahit maayos ang hitsura mo,” bulong ko.

Na-i-stress na ako sa buhay nakaka-stress pa ang mukha ko.

Kinuha ko ang cellphone sa kama at lumabas ng kwarto. Inutusan ako ni Aling Minda bumili ng sliced bread, recipe para sa lutuing tanghalian at sabong panlaba sa malapit na department store. Binigyan niya ako ng pera at inilagay ko iyon sa bulsa ng shorts ko. Uminom ako ng tubig. Nagsuot ako ng facemask at face shield at saka ng hugas ng kamay, hindi ako papasukin ng department store kapag hindi ako nakasuot ng protected equipment, mahigpit ang health protocols sa pandemic dahil mabilis na kumakalat ang mabilis kumpara noong isang taon.

Nagdala ako ng payong para makaiwas sa heat stroke since 41°c ang temperatura rito sa Metro Maynila. Naglakad lang ako papuntang department store at tagaktak ang pawis ko na makarating doon. Na-su-suffocate ako sa tela na facemask at naduling ako sa face shield.

Bago ako pumasok ay nagpahinga muna ako saglit. Nang maayos na ang pakiramdam ko ay pumasok na ako roon. Ini-spray ni Manong Guard ang palad ko, tinapat ko ang pulso ko sa temperature tool at lumabas sa screen ang body temperature ko. Doon sa mesa sa katabi ng temperature tool nakalagay ang maliit na form ng personal information ng customer. Kinuha ko ang ballpen at sinulat ang personal information ko sa form saka inilagay sa box. Iniwan ko ang payong sa customer’s baggage at binigay sa akin ng lalaking nagbabantay ang number.

Kinuha ko ang basket sa gilid ng counter at pumuntang wheat apartment, nakaramdam na ako ng paghilo sa pagkuha ko ng tinapay. Hinilot ko ang sentido ko para mawala ang paghilo ko, huminga ako ng malalim at hinanap ko ang iba ko pang bibilhin.

After 20 minutes na pag-ikot ko sa department store nakuha ko na ang mga kakailanganin. Pumila ako sa counter na 1 meter ang layo sa customer na nasa harap ko. Sa mga oras na iyon nagdilim na ang paningin ko na parang TV na nawawalan ng signal, nanlalamig ang mga kamay ko at pinagpawisan ng malamig pero kaya ko pa naman makontrol ang panghihina ng katawan ko. Huminga ako malalim at hinilot ulit ang sentido ko. Nang nabayaran ko na ang pinamili ko dahan-dahan akong lumakad paalis dala ang dalawang plastic bag.

Binalik sa akin ng lalaki ang payong at nagtanong kung ayos lang ba ako, tumango lang ako bilang sagot. Papalabas na ako ng Departmento Store nang tuluyan na dumilim ang paningin ko.

Sa pagbukas ng aking mga mata una kong nakita ang asul na langit at ang mga kalapati na sabay-sabay lumilipad sa himpapawid. Nakahiga ako sa mga bulaklak na ang lambot sa likod. Ang gaan ng pakiramdam ko na payapa at walang iniisip na problema. Pumikit ako na ninamnam ang simoy ng hangin na amoy lavender. Hinahaplos ko ang mga bulaklak. Napaigik ako sa sakit nang natusok ang daliri ko ng tinik ng kung anong halaman. Sinipsip ko ang sugat sa hintuturo ko. Minulat ko ang aking mga mata at tumingin sa halaman na iyon. Pinitas ko ang red rose at sinusuri ang bawat petals nito. Paboritong bulaklak ito ni Mama. Sa aking malalim na pag-iisip naalala ko ang masasayang kahapon na kasama ko pa ang aking ina, binibigyan ko siya ng red rose tuwing Valentine’s day, Mother’s day at Birthday niya. Namuo sa aking mga mata ang tubig na unti-unting umaagos sa pisngi ko. Parang naglipana ang insekto sa puso ko sa kirot na nadarama.

“Mama,” tanging sambit ko habang buong ingat ko na hinahaplos ang petals.

“Hindi ko na po kaya Mama, lagi na lang ako sinasaktan ni Aling Minda. Naging mabuti naman akong kamag-anak sa kaniya. Porket bobo ako ay ganyan ang trato niya sa akin. May pakiramdam po ako, nasasaktan sa pinangagawa niya sa akin kahit hindi ko pinapakita. One time na nakipag-tsismisan siya sa ibang tao, tinawag niya akong Maria Clara na malandi, kahit kailan hindi iyan sinasabi ng mga tao sa akin dahil alam nilang hindi ako ganoon.” Sumisinghot-singhot ako habang binabanggit ang masasamang ginawa sa akin ni Aling Minda.

“Jenny...”

Napatigil ako sa pag-iyak at nanlaki ang mga mata ko. Lumakas ang tibok ng puso ko sa kaba. Mabilis na umupo ako at saka tumingin sa likod, kanan, at kaliwa para makita kung sino iyong tumawag sa akin.

Nakakakilabot ang baritono at malalim na boses na iyon.

“S–Sino ka?”

Ilang minuto pa ay nakarinig ako ng yabag ng paa na palapit sa akin. Hindi ako makagalaw at nanginginig ang buo kong katawan. Nakikita ko ng malinaw ang kabuuan ng katawan niya na payat, medyo maskulado, moreno, 5’7 ang tangkad, itim na itim ang buhok pero malabo ang mukha. Nakasuot ng sky blue na jumper, puting jeans at blue at white na sneakers.

Mas lalong lumakas ang kabog ng puso ko nang isang hakbang ang layo namin ng lalaking walang mukha.

Umupo siya sa harapan ko at malumbay na sinabing, “Nakalimutan mo na ako.”

Paanong nakalimutan ko siya ni hindi ko nga siya kilala.

Pagkatapos ng sinabi niya nagkaroon ng hamog ang paligid na unti-unting natatakpan siya nito. Lumabo ang paningin ko at nandilim.

Unti-unti kong minulat ang aking mga mata. Una kong napansin ang puting kisame.

Pumasok sa isip ko ang panaginip na hindi ko na maalala. Ewan, gustung gusto ko matandaan ang panaginip na iyon sa hindi malamang dahilan na para bang napaka-importante no’n. Huminga ako ng malalim sa iniisip ko. Dapat hindi iyon ang iniisip ko kundi ang kalagayan ko ngayon.

Tiningnan ko ang paligid, base sa nakikita ko nandito ako sa clinic dahil sa puting kurtina na nahahati sa dalawang kwarto.

Ginalaw ko ang mga kamay at paa ko. Aakma na sana akong umupo nang nagsalita ang lalaking nurse, “Huwag mong puwersahan ang sarili mo umupo, hindi pa maayos ang pakiramdam mo.”

Nakasuot ng facemask, face shield, gloves, sobrang puti, matangkad, malaki ang katawan at blonde ang buhok ng lalaking nurse.

“Ano po ba ang nangyari?” tanong ko sa namamaos na boses.

Inalalayan niya akong umupo at isinandal ako sa head board ng dahan-dahan bago sumagot sa tanong ko, “Nagka-heat stroke ka kaya ka nahimatay at thirty minutes ka nang walang malay.”

Malamyos ang boses ng lalaking nurse na parang napapakalma ka kapag naririnig mo siya.

Pinainom ako ng lalaking nurse ng tubig at pina-breathing exercise ako ng tatlong beses para maging maayos daw ang daluyan ng hangin sa katawan ko. Maya’t maya pa ay pumasok ang doktora sa kwarto para i-check ang blood pressure ko. Normal naman ang bp ko. Sinabi sa akin ni doktora ang mga dapat gawin ko para hindi na maulit ang nangyari at puwede na raw ako umuwi sa amin after ng ilang minuto kong pagpapahinga.

Shete! Ano kaya mangyayari sa akin pagkauwi ko mamaya? Parang gusto ko na lang dito mag-stay kaysa umuwi sa bahay ng alagad ng apoy. Sa totoo lang matagal ko nang gustong lumayas magpakalayo-layo baka sakaling mas maging maayos pa ang buhay ko.

Ewan, gusto yata ni Aling Minda na maging katulong ako at ayaw na umangat ako sa buhay kaya nasasabi niya na wala akong pag-asa na makatrabaho. Alam ko namang pandemic ngayon pero seryoso iyong iba riyan na pumapayag na makahanap ng trabaho ang kadugo nila basta sumunod sa health protocols e ako araw-araw naranasan ko ang pasakit at maanghang na salita mula kay Aling Minda. Kahit nga bago pa ang pandemic ay ganyan na siya sa akin.

Nagbuntong-hininga ako na kinuha ang pinamili ko, nagsuot ulit ng facemask at face shield, umalis sa clinic.

Alas singko ako nakarating sa bahay, as usual pinagalitan naman ako na hindi tinatanong kung anong nangyari sa akin. Sumasakit ang ulo ko sa putak ng putak ng malditang babae. Dapat pala umalis na lang ako.

Mga alas sais na inutusan ako na magsaing ng kanin pagkatapos ng pinatrabaho niya sa akin na gawaing bahay.

Kumain na kami ng hapunan. Naghugas ako ng plato at ibinalik ito sa lalagyan. Dumiretso ako sa kuwarto at humilata agad sa kama, hindi na ako nag-abala magpunas ng katawan dahil sa pagod. Nanghihina pa rin ako, pinipilit ko lang magtrabaho sa bahay para hindi naman ako pagalitan. Ipinikit ko ang aking mga mata.

Sa hindi inaasahan biglang may sumagi sa isip ko ang malabong mukha ng lalaking itim ang buhok. Napamulat agad ako ng mga mata.

Pucha! Bigla akong kinalibutan. Hindi kaya alagad iyon ng apoy?

Umiling ako sa iniisip ko. Pumikit ako’t mabilis na hinilot ang sentido ko.

Siguro dahil sa pagod kaya kung ano-ano nasa isip ko. Napabuntong hininga ako at tumingala sa kisame. Kailangan kong matulog ng maaga kundi para namang dragon sa lakas ng boses si Aling Minda sa paggising sa akin, nakakasira pa naman araw na ka-aga-aga aburido agad siya.

Bumigat ang talukap ng mga mata ko sa tagal ng tingala ko sa kisame. Ilang minuto ng mahimbing na pagtulog ko nakarinig ako ng huni ng ibon. Nakapagtataka konti lang ang ibon sa siyudad pero ba’t parang marami sila.

May kung anong hayop na dumapo sa ilong ko.

“Ano ba iyan!” Tinapik ko ang hayop na iyon sa inis.

“Kalilinis ko pa lang at nag-spray ng disinfectant sa kwarto may mga insekto naman ang istorbo sa pagtulog ko!” Naalimpungatan akong minulat ang aking mga mata.

Sa una malabo ang paningin ko kaya kinukusot ko ang mga mata ko hanggang sa malinaw na iyong nakikita ko sa paligid.

“Anong lugar ito?” Agad akong umupo sa gulat.

Napapaligiran ako ng mahalimuyak na jasmine flowers. Malalagong puno at halaman sa paligid. Lumilipad na mga butterfly sa paligid ko at ang mga ibon ay nasa bird’s nest sa tuktok ng puno na tila kumakanta.

“Ang ganda. . . para akong nasa ibang bansa,” sambit ko na malapad ang ngiti sa nakatitig sa paligid.

Tumayo ako at minamasdan ang kagandahan ng lugar na ito. Naagaw ang atensyon ko sa nagkumpulan na butterfly sa bandang kanan, iba-iba ang kulay na nagmukhang bulaklak sa kalayuan.

Lumapit ako roon pero agad na lumayo ang mga ito nang lumitaw sa harap ng mga butterfly ang isang pigura ng tao.

“Mama . . .” sambit ko habang tinitigan ko siya ng maigi.

Iyong paborito niyang damit na kulay pulang t-shirt at puting shorts, maikling buhok na hanggang tainga ang haba, at adult version ko siya.

Nangingilid ang luha ko nang makita siya, mahigit limang taon na hindi ko makita ang mukha niya. Sa picture ko lang nakikita si Mama tapos half body pa iyong pagkakuha pero ngayon, kitang kita ko ang tindig at kung gaano siya katangkad.

Pumaikot sa amin ni Mama ang simoy ng hangin na parang pinapalapit kaming dalawa. Ang mga butterfly ay lumilipad paikot. Naamoy ko ang halimuyak ng sampaguita.

Itinaas ni Mama ang kaniyang braso nagpapahiwatig na sumama ako sa kaniya, nakikita ko sa kaniyang mga mata ang galak na muli naming pagkita. Matamis na ngumiti ako sa kaniya, itinaas ko ang dalawa kong kamay na parang tatlong gulang na bata na gusto magpabuhat.

“Sasama po ako sa inyo! Hinding hindi na tayo maghihiwalay!” sigaw ko na tumatakbo palapit sa kanya.

Ngunit napatigil ako nang biglang sumulpot sa daan ko ang isang lalaking walang mukha.

“Huwag kang sasama sa kaniya!”

Nagkasalubong ang mga kilay ko at nakasimangot ko siyang tinaasan ng boses, “Umalis ka riyan! Huwag kang makialam sa gusto kong sumama kay Mama!”

“May mga pangarap ka pang gustong gawin sa buhay Jenny! Nakalimutan mo na ba iyon?”

“Wala na akong pangarap simula nang namatay ang Mama ko at napunta sa malditang babae! Naging miserable ang buhay ko dahil kay Aling Minda at sa mga taong sakim!”

Tuwing nagtatangka akong makalusot sa daan ay mabilis na lumipat ng pwesto ang lalaking ito! Para kaming naglalaro ng patintero sa ginagawa namin.

“Umalis ka sa harapan ko!”

“Makinig ka naman sa akin o gusto lang kitang tulungan pero paano kita tutulungan kung nagmamatigas ka.”

“Hindi kita kilala! At kung gusto mo akong tulungan ngayon din ay sundin mo ako!”

Napatigil ako sa pagsalita nang unti-unting naglaho si Mama. Gaya ng pakiramdam ko rati na nalagutan siya ng hininga na nagiging manhid ako at tumigil ang pag-ikot ng mundo ko.

“Mama huwag mo akong iiwan! Mama mahal kita sasama po ako sa inyo! Please Mama!”

Pinipilit kong abutin siya sa pamamagitan ng kamay ko pero imposible na maabutan ko siya. Sumabay sa hangin ang pagkawala niya na hudyat ng pagbuhos ng luha sa aking pisngi.

“Bakit mo ako pinigilan? Katulad ka ba ng mga taong sa paligid ko na masaya sa pagiging miserable ko? Sinasamantala ang pagka-bobo ko?”

“Hindi. . . Hindi iyon Jenny.”

Nagsimula nang gumaralgal ang boses ko, “E bakit? Ayaw ko na sa buhay ko pero dahil sa ‘yo mas lalo akong nahihirapan.”

“Huwag mo namang isipin ang mga bagay na iyan. N–Nasasaktan ako para sa ‘yo.”

Mas lalo akong naiinis sa pinagsasabi niya. Heto na naman ang isa pang tao nagbait-baitan sa una pero sa huli ay nililinlang lang ako.

“Wala kang karapatang masaktan dahil hindi naman kita kaano-ano.”

“May karapatan ako dahil simula pagkabata ay magkasama na tayo. Alam kong hindi mo ako naalala Jenny pero sana ay makinig ka sa akin.”

Hinablot ko ang bulaklak na may tinik saka ko binato sa dibdib niya.

“Sinungaling!”

Mabilis na umalis ako sa lugar na iyon. Walang tigil ang pagdaloy ng luha sa aking pisngi. Parang may mga insekto sa puso ko sa kirot na naramdaman ko. Pumikit ako ng mariin at hinayaan ang mga paa ko na dalhin ako sa kung saan.

Malayo sa lalaking walang mukha na tiyak kong hindi mapagkatiwalaan.

Napamulat ako sa aking mga mata.

“Konti lang ang tulog ko.” Pumikit-pikit ako na nakatingala sa kisame. Matamlay na bumangon ako sa kama.

Ginulo ko ang buhok at pabagsak  na pinatong ko ang aking kamay sa tuhod. “Matagal naman akong makatulog nito, maaga pa ako bukas.”

Humiga ulit ako, nagmuni-muni sa kawalan, at pilit na makatulog. Nag-side ako sa kanan at niyakap ang unan pero lumipat ako ng pwesto nang hindi effective ang ginawa ko.

Dumapa ako sa higaan at niyakap ang unan na nasa ulo ko.  Nakakatulog ako sa ganitong posisyon pero hindi ako makahinga ng maayos nito kaya humiga ako ng maayos at tumingala ulit sa kisame. Gaya ng dati nakatulog ulit ako pagkatapos.

“Jenny. . .” May baritonong boses akong naririnig nagpagising sa mahimbing kong diwa.

Minulat ko ang aking mga mata at bumungad sa aking paningin ang orange na kalangitan at ang yellow na sinag ng araw na tumatama sa pisngi ko.

“Mabuti’t gising ka na. Kumusta ang pakiramdam mo?”

Ginalaw ko ang ulo ko sa kaliwa. Prenteng nakaupo ang lalaking malabo ang mukha sa gilid ko. Nakayakap siya sa isang nakataas niyang tuhod sa paa at ang isa naman ay naka-stretch sa damuhan.

“Bago ko sagutin ang tanong mo ay magpakilala ka muna.” Nakataas ang isa kong kilay at matalas ko siyang tiningnan.

“Ok, ang clue ay pangalan ng crush ni Judy Abott.”

“Alam mo dapat direkta mo na lang sabihin ang pangalan mo kaysa naman sa nagpapahula ka,” sabi ko sabay crossed arms.

“Dali na! Madali lang naman iyon. Favorite cartoon character mo siya.”

“Hindi na ako bata para matandaan iyan.”

“Ganito,may isa pang clue nagsisimula siya sa J.”

“Johan? Jordan Jace? Jerrick? Jerald? Ano nga? Sabihin mo na!” Malakas na tinapik ko ang braso niya at nagkasalubong ang kilay ko, tumawa lang ang siya sa reaction ko.

Huminga siya ng malalim at mahinang nagsabi ng, “Nakalimutan mo na talaga ako.”

Humiga ang lalaking walang mukha sa tabi ko. Ginawa niyang unan ang kanan niyang braso, naka-side siya paharap sa akin.

“Balik tayo sa topic natin kanina. Kumusta na ang pakiramdam mo?”

“Uulitin ko, hindi ako sasagot sa tanong mo kung hindi mo sinasabi sa akin ang pangalan mo.” sabi ko sa madiin na boses.

“Hangga’t hindi mo ako maalala hindi ko sasabihin.”

“Sige! Suko na ako.” Itinaas ko ang dalawa kong kamay.

“Ayos lang ako. Obvious naman di ba?”

“Sure ka ba? After ng pag-iyak mo sa garden e ayos ka lang talaga?”

“Anong umiyak ako kanina? Wala naman ako matandaan at saka anong iniiyakan ko?”

Anong pinagsasabi ng lalaking ito? Ako umiyak? Kailan?

Hindi siya umimik. Patihaya siyang humiga at tumingin sa kalangitan.

“Ang ganda ng view dito. Nakaka-relax.”

Nag-iba naman siya ng topic. Ibang klase ang lalaking ito, nakalilito siyang kausap. Umupo ako sa damuhan at pinagmamasdan ang lumulubog na araw. Doon ko napansin na nasa cliff kami at sa ibaba nito ang dagat na walang alon na humampas sa mga bato.

Naamoy ko ang almond mula sa damuhan na nanunuot sa ilong ko. Lumilipad ang buhok ko sa hangin.